democracy

Έχουμε αναρωτηθεί πώς θα ήταν να ζούμε σε μια κοινωνία στην οποία θα φοβόμασταν να ακουστούμε; Σε μια κοινωνία που η βία θα ήταν η απάντηση σε κάθε άποψη που ενοχλεί; Σε μια κοινωνία νεκρή ιδεών; Καταθλιπτικά. Όπως καταθλιπτική είναι κάθε ανελεύθερη κοινωνία, με πολίτες φοβισμένους και καταδικασμένους να σιωπούν.

Στις 29 Οκτωβρίου 2020 άγνωστοι εισέρχονται και βανδαλίζουν το γραφείο του Πρύτανη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και του «φορούν» ταμπέλα που γράφει «αλληλεγγύη στις καταλήψεις». Η αιτία; Η ελεύθερη διακίνηση των ιδεών του και η άσκηση των θεσμικών του καθηκόντων. Το πρώτο σοκ ακολουθεί ο θυμός. Κι αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια υγιής συναισθηματική πορεία, όμως για πολλούς δεν ήταν έτσι. Φαντάζει πλέον συνηθισμένο, σχεδόν αναμενόμενο μια εξτρεμιστική μειοψηφία να εισβάλει στους κόλπους ενός Ασύλου Ιδεών και να αφήνει το αποτύπωμα του φανατισμού της.  Σαν να έχει εμπεδωθεί αβίαστα η αντίληψη ότι η Δημοκρατία μας έχει εκτροχιαστεί από την ιστορική της πορεία και αυτό νοείται ως φυσικό, ως μια παραδοχή με την οποία έχουμε προ πολλού συμφιλιωθεί. Μιθριδατισμός θα μπορούσε να πει κανείς.. Ένα δηλητήριο που το πίνουμε λίγο λίγο και μάς γίνεται συνήθεια.

«Αν το πεις αυτό θα πέσουν να σε φάνε», είναι η φράση που ακούω όλο και πιο συχνά και επιβεβαιώνει έναν μεγάλο φόβο: ακόμη και στη Δημοκρατία τίποτα δεν μένει αιωνίως κεκτημένο. Η ελευθερία της έκφρασης και κάθε ελευθερία, παρά τη συνταγματική της κατοχύρωση, μπορεί ανά πάσα στιγμή να υποστεί βαρύτατο πλήγμα, θυμίζοντάς μας ότι το πολίτευμά μας και οι αξίες πάνω στις οποίες το έχουμε οικοδομήσει απαιτούν καθημερινό μόχθο και πολίτες σε διαρκή εγρήγορση, με αντανακλαστικά ταχέα και αποτελεσματικά.

Τα δημοκρατικά μας αντανακλαστικά είναι αργά και δεν το παραδεχόμαστε. Από τη δίκη που ολοκληρώθηκε μετά από 5,5 χρόνια και σημάδεψε τη σύγχρονη ιστορία, μέχρι την αντίδρασή μας στην πρόσφατη επίθεση κατά της ακαδημαϊκής ελευθερίας, οι απαντήσεις μας έρχονται, αλλά κατόπιν ολιγωρίας. Σαν να περιμένουμε την ύστατη στιγμή, το έσχατο πλήγμα για να αφυπνιστούμε και να νιώσουμε την ζωτική απειλή: μια δολοφονία, μια προσβολή αποτρόπαια, μη ανεκτή κοινωνικά. Δεν αναλογιζόμαστε πως, όταν αυτά έρθουν, το πλήγμα έχει ήδη επέλθει, η μαύρη σελίδα έχει γραφτεί.

Η παθογένεια όμως δεν εξαντλείται σε αυτήν την αργοπορημένη, άλλοτε ακόμη και παθητική, αντιμετώπιση των προσβολών της Δημοκρατίας. Συχνά η αλλοίωση των δομικών της στοιχείων εκκινεί από την αδιαλλαξία μας, από το παρωπιδισμό μας απέναντι στις ιδέες των άλλων. Δεν είμαστε δεκτικοί σε απόψεις που δεν συμβαδίζουν με τις δικές μας και τείνουμε να τις απορρίπτουμε χωρίς δεύτερη σκέψη. Ασφαλώς δεν αναφέρομαι σε αντιλήψεις νοσηρές και κατακριτέες. Ρητορικές μίσους, προτροπή σε τέλεση εγκλημάτων, πρόκληση φόβου και απειλές δεν γίνονται ανεκτές, όχι μόνο γιατί η ποινική μας νομοθεσία τις χαρακτηρίζει ως εγκλήματα, προβλέποντας την καταδίκη των δραστών, αλλά και γιατί κάθε υγιής δημοκρατική κοινωνία τούς προσδίδει ηθική απαξία και αξιώνει από τους πολίτες την αποδοκιμασία τους. Ωστόσο, ο πλουραλισμός και ο διάλογος στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της Δημοκρατίας και στον δημόσιο λόγο φαίνεται να το λησμονούμε. Αν όμως σήμερα δεν είμαστε σε θέση να ακούσουμε, ίσως αύριο να μην μπορέσουμε να ακουστούμε..

Ας μην κλείνουμε άλλο τα μάτια στην έκπτωση που επιτρέπουμε να υφίσταται καθημερινά η Δημοκρατία μας. Ας μην δείχνουμε άλλη ανοχή σε φαινόμενα που την ακρωτηριάζουν. Ας παλεύουμε κάθε μέρα για μία μαύρη σελίδα λιγότερη στον ρου της ιστορίας της…