2021

Τον Ιούλιο του 2021, η NASA σχεδιάζει να κάνει την πρώτη δοκιμή DART (Double asteroid redirection test), ανακατευθύνοντας έναν αστεροειδή για να αποφύγουμε την πιθανή σύγκρουση. Η δοκιμή αποτελεί κομμάτι του προγράμματος πλανητικής άμυνας, μια παγκόσμιας προσπάθειας μελέτης και αποφυγής εξωπλανητικών απειλών. Οι πιθανότητες ένας αστεροειδής να χτυπήσει τη Γη προκαλώντας καταστροφή μεγάλης κλίμακας είναι ελάχιστες. Αν, όμως, κάτι μάθαμε από την χρονιά που πέρασε, αυτό είναι το: «κάλλιο προλαμβάνειν παρά θεραπεύειν».

Ναι, δεν πρόκειται για καινούργια γνώση. Ωστόσο οι άνθρωποι τείνουμε να ξεχνάμε διδάγματα, ακόμη κι αν τα λαμβάνουμε καθημερινά. Αυτή φαίνεται να είναι και η τάση (για να μην πω επιθυμία) σχετικά με την χρονιά που πέρασε. Βιαστήκαμε να στείλουμε το 2020 στον αγύριστο και να υποδεχθούμε το 2021, χωρίς αυτή τη φορά να αποδώσουμε τις απαραίτητες τιμές σ’ αυτή την ημερολογιακή μετάβαση, όπως άλλες χρονιές. Στο κάτω κάτω όμως, η Πρωτοχρονιά είναι αυτό ακριβώς: μια ημερολογιακή μετάβαση. Δεν αρκεί για να ξορκίσει τα δεινά που «έφερε» το 2020, ούτε να μας χαρίσει εξ ουρανού τα εφόδια για να γίνουμε ξαφνικά αναβαθμισμένες εκδοχές του εαυτού μας. Σαφώς η χρήση εισαγωγικών στην προηγούμενη πρόταση είναι σκόπιμη. Μπορεί η πανδημία να μπήκε στο χαρτοφυλάκιο πολιτών και κυβερνήσεων το 2020, μπορεί το έτος να ήταν δίσεκτο, μπορεί ο «παλιός ο χρόνος» να ξεκίνησε με πυρκαγιές και να συνέχισε με φωτιά στα μπατζάκια μας, μα σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να τα ρίξουμε όλα σε μία χρονιά.

Το 2020 λειτούργησε σαν μεγεθυντικός φακός. Πέρασε πάνω από τις γειτονιές και μπήκε μες τα σπίτια μας, αυξάνοντας την ορατότητα της μούχλας που ‘χαν πιάσει κάποιες γωνίες, κρυμμένες καλά πίσω από έπιπλα. Τόσο καιρό, τα κοινωνικοπολιτικά προβλήματα, αν και γνωστά, έβρισκαν καταφύγιο πίσω από πιο φανερά αντικείμενα της επικαιρότητας, όπως ακριβώς η μούχλα με τα έπιπλα. Για πόσο; Το πεδίο του δημοσίου διαλόγου μοιάζει με κρητική βεντέτα. Οι κυβερνητικές αποφάσεις εγείρουν ζητήματα συνταγματικότητας. Εκλογικές αναμετρήσεις που εκκρεμούν (Ουγκάντα), συν άλλες που περιμένουμε να ολοκληρωθούν (ΗΠΑ και προκλητικότητα Trump), έχουν τα βλέμματα στραμμένα στο θεσμικό μέλλον. Το δημοκρατικό μέλλον μοιάζει ζοφερό στη σκιά που άφησε η προηγούμενη χρονιά.

Η λίστα των πολιτικών αναλυτών δεν τελειώνει με αναφορές σε εκλογές, θεσμούς και δικαιώματα. Ήμασταν όλοι παρόντες με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στις αλλεπάλληλες κρίσεις των συστημάτων υγείας, στην εικόνα του περιβάλλοντος κατά το πρώτο lockdown, στις φυσικές καταστροφές που απλώθηκαν στο χρονοδιάγραμμα των περασμένων 12 μηνών… Χάσαμε τη γη κάτω απ’ τα πόδια μας, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Και τώρα, με λίγο αγιασμό και μια χούφτα ευχές, θα περιμένουμε πάνω απ’ το πληκτρολόγιο, τάχα μου ανυποψίαστοι, μέχρι η επόμενη συνταρακτική είδηση να διακόψει τη ροή του προγράμματος κι εμείς να αρχίσουμε άκριτα να δαχτυλογραφούμε. Για να προλάβουμε τι; Το πρωτοσέλιδο κάποιας τυχάρπαστης φυλλάδας; Ή το επιδοκιμαστικό χτύπημα στον ώμο (που θα έρθει ψηφιακά εννοείται, πού πήγε ο νους σας;) από συγγενείς και φίλους;

Δώδεκα μήνες ήταν το χρονικό διάστημα που χρειάστηκε για να μας κλονίσει και να μας φέρει σε σημείο πίεσης. Είδαμε τα συμπτώματα της κοινωνικοπολιτικής ίωσης (γιατί μόνο συμπτώματα μπορούμε να πούμε πως ήταν) να κάνουν την εμφάνισή τους, μαρτυρώντας την ύπαρξη βαθύτερων και χρόνιων απειλών. Όπως το περίτρανο παράδειγμα του George Floyd που, πυροδοτώντας για ακόμα μια φορά μαζικές διαδηλώσεις πέρα απ’ τα σύνορα των ΗΠΑ, κατέδειξε εκ νέου τον συστημικό ρατσισμό που έχει ριζώσει στις κοινωνίες μας. Το σκοινί της αντοχής και της ανοχής είναι τεντωμένο!

Αλλά εμείς δεν είμαστε ούτε ενωμένοι απέναντι στις προκλήσεις, ούτε πρόθυμοι να τις αντιμετωπίσουμε. Ανταλλάξαμε ευχές, βρεθήκαμε όλοι πρώτο τραπέζι πίστα στα τηλεοπτικά μπουζούκια, γιορτάσαμε όπως μπορούσαμε κι όπως επιλέξαμε, γιατί στην τελική το είχαμε ανάγκη. Κι ίσως να το αξίζουμε, έχοντας υπομείνει πιέσεις «ανεπανάληπτες». Το μοτίβο στον λόγο μου επαναλαμβάνεται: απ’ τη μία το ποτήρι ξεχείλισε, απ’ την άλλη η τελευταία σταγόνα πέφτει κατ’ επανάληψη κι εμείς ακόμα περιμένουμε τον νέο χρόνο να φτιάξουν τα πράγματα. Στο τέλος λέμε «κάθε πέρσι και καλύτερα» κι επιστρέφουμε στην ίδια λούπα.

Ο χρόνος άλλαξε. Εμείς είμαστε ακόμα εδώ και ο κόσμος που μας περιβάλλει είναι ο ίδιος. Για πόσο;